Kanaatimce...

Liberallere Atatürkçülük Testi Mi?

Prof. Dr. Mustafa Erdoğan

15.09.2020

Siyasal ve kamusal söylemde sıkça gözlediğimiz ve facebook paylaşımlarında da zaman zaman rastladığım, birbiriyle ilişkili iki tuhaf akıl yürütme biçimi var:

(1) Hangi kamusal –hatta bazan özel- meseleyle ilgili olursa olsun, bir kere Atatürk’e veya Atatürkçülüğe referans yapıldı mı, tartışmanın hemen sona ereceğini veya ermesi gerektiğini varsaymak.

(2) İnsanları Atatürk’le ve Atatürkçülükle ilgili resmî görüşle sınamak ve/veya bu konuda resmî görüşü paylaşmayanları muaheze etmek.

Bu durumun, hangi dünya görüşüne mensup olursa olsun, medenî ve hür fikirli -veya ‘’fikri hür, vicdanı hür, irfanı hür’’ olan- herkesi rahatsız etmesi beklenir. Tabiî en başta ‘’liberal’’ olmak iddiası güdenleri… Beni de zaten asıl bu grup ilgilendiriyor.

Gel gör ki, liberallik iddiası güdenler arasında bu meselede -en azından- ‘’kafası karışık’’ olan çok sayıda kimse var... Vaktiyle Atatürkçülükle liberalliği bağdaştırmaya çalışmış ve sonunda böyle bir şeyin mümkün olmadığını anlayıp bundan vazgeçmiş birisi olarak, benim bu konuda söyleyeceklerim var.

Hemen belirteyim: Yukarıdaki iki test de bir liberal için anlamsızdır. İlk olarak, Atatürk ve Atatürkçülük herhangi bir konuda doğruluğun veya haklılığın referansı veya ölçüsü değildir. Çünkü, siyasî bir kişilik olarak Atatürk, askerî strateji meselelerini ve kısmen diplomasiyi bir yana bırakırsak, herhangi bir konunun, özellikle de sosyal ve siyasal felsefeyle ilgili konuların uzmanı değildir.

İkinci olarak, herhangi bir yurttaşın Atatürkçü olmak diye bir yükümlülüğü yoktur. Bu konu, T.C. yurttaşı olmak itibariyle her bir kişinin tarihsel bir kişilik olarak Atatürk’ün askerî-siyasî kariyeri ve ‘’başarıları’’ hakkında ne düşündüğünden büyük ölçüde bağımsızdır.

Özel olarak liberaller söz konusu olduğunda, Atatürk’ün özellikle askerî başarılarını şu veya bu ölçüde takdir edenler olabileceği gibi, ona başka bakımlardan eleştirel bakanlar da olabilir. Ama siyasî bir kişilik olarak Atatürk veya Atatürkçülük hiç şüphesiz liberalliğin referansı değildir. Üçyüz küsur yıllık geçmişi olan büyük bir entelektüel geleneği temsil eden liberalizmin gerek felsefî-ahlâkî değer ve idealleri, gerekse fikrî temsilcileri anlamında kendi ayrı ve devasa referansları vardır.

Bu arada, Atatürk’ün yapıp ettiklerinde ve kimi özlemlerinde liberal fikirlerle benzerlik veya paralellikler bulanlar olabilir; özel olarak, Onun ‘’çağdaş’’ hayat tarzına bağlılığı kimi ‘’liberaller’’e sempatik geliyor olabilir. Ama bir bütün olarak ele alındığında, milliyetçi, devletçi ve lâikçi bir toplumsal mühendislik projesi olarak Atatürkçülük –ve evleviyetle Kemalizm- liberalizmin temel değer ve idealleriyle bağdaşmaz. Esasen, mekânsal ve zamansal anlamda lokal bir ideoloji olan Atatürkçülüğü liberalizmle aynı düzeyde mütalâa etmek abestir.

Kısaca, insanları Atatürk’le ve Atatürkçülükle sigaya çekmekten herkesin, ama özellikle de liberal olmak iddiası güdenlerin kaçınmasını tavsiye ederim.